Pleteršnikov Slovensko-nemški slovar
z (47.601-47.700)
-
2. tȗł, -la, m. 1) der Köcher, Mur., Cig., Mik., Dalm., Trub., Trav.- Valj. (Rad), nk.; — 2) die Röhre, Cig.; mošt pretakati skozi tule ("tulje"), Vod. (Izb. sp.); — die Dille am Leuchter, Cig.; — der Federkiel, Cig., Cig. (T.); — 3) das Öhr, ( z. B. an der Hacke u. dgl.), C.
-
tȗlast, adj. 1) köcherförmig, Cig.; — 2) röhrenförmig, hohl, Rez.- C.; — 3) eingeschrumpft (vom überreifen Obst), vzhŠt.- C.
-
tulatína, f. eingeschrumpftes Obst, vzhŠt.- C.
-
túlava, f. 1) die Spindeldille am Spinnrade, (= -ova), Hal.- C.; — 2) der Hutgupf, (= -ova), vzhŠt.- C.; — prim. tuljava.
-
túlavka, f. dem. 1) = tulava 1), vzhŠt.; — 2) = tulava 2), Št.- Valj. (Rad).
-
1. tȗłəc, -łca, m. dem. tul; 1) der Köcher, Guts., Cig., Mur., Hal.- C.; strelni t., der Pfeilköcher, Meg.; — 2) der Hutgupf, Rez.- C.; — 3) die Röhre, Cig., Žnid., SlN.; — die Dille, Jan.; — etwas Zusammengerolltes, Rez.- C.; — 4) die Blattscheide, Cig.; die Blütenscheide, Tuš. (B.); — 5) das Öhr für einen Stiel ( z. B. an der Hacke), C.; — 6) = podolgovat, z vrbovega protja spleten košek, v katerem suše sadje, Ip.- Erj. (Torb.), Tolm.; — 7) neka past za polhe, Slc.; — 8) die Kluft im Hangenden ( mont.), V.-Cig.
-
tȗłək, -łka, m. 1) die Dille an den Schlössern, Cig.; — 2) die Fistel, Blc.-C.; — 3) etwas Zusammengerolltes, Fr.- C.; — 4) = ona cev pri preši, po kateri se mošt odteka, kajk.- Valj. (Rad).
-
tȗlica, f. 1) der Köcher, C.; — 2) die Schlucht, vzhŠt.- C.
-
tulíka, f. die Spindelröhre am Spinnrad, Z.
-
tulı̑n, m. der Wasserwirbel, Rez.- C.
-
tulíniti se, -ı̑nim se, vb. impf. sich wirbeln (o vodi), Rez.- C.
-
2. túliti, -im, vb. impf. 1) zusammenrollen: roža svoj cvet tuli, C.; — t. se, zusammenschrumpfen: listje se tuli, Jan., C.; — 2) t. se, sich wirbeln: voda se tuli, Rez.- C.; — 3) anschmiegen: t. k sebi otroka, prijatelja (an sich drücken), Fr.- C.; — t. se h komu, sich an jemanden schmiegen, Rez.- C.; — 4) t. se za kom, auf jemanden lauern, ihm nachstellen, nachschleichen, ogr.- C.
-
tūlj, m. = 2. til, der Tüll, DZ.; s tuljem mrliče pokrivajo, BlKr.
-
tuljȃva, f. 1) eine kurze Röhre, Cig., C.; das Rohr am Gießschaffe, Vrtov. (Vin.), Rihenberk- Erj. (Torb.), die Dille am Leuchter, Cig.; — 2) der Federkiel, Cig., Vrt.; — 3) eine rundliche Öffnung, V.-Cig.; ušesna t., Cig.; — eine tiefe oder durch u. durch gemachte Höhlung, V.-Cig.; — 4) die Einsteckröhre, das Öhr für einen Stiel, Cig., C., Lašče- Erj. (Torb.), Savinska dol.
-
tȗlje, n. = tule, das Flachswerg, M., Vrt., DZ.
-
túlje, f. pl. = tule, Cig., Jan., Cerkljanski hribi- Štrek. (LjZv.); gospodinja prede pražnje predivo, hči in dekla pa hodne kodelje in tulje, Zv.
-
túljev, adj. = tulov: tuljeva preja = slaba preja, Kor., Cerkljanski hribi- Štrek. (LjZv.).
-
túmpəlj, -plja, m. 1) ein stumpfer Nagel, welcher zwei Bretter an den schmalen Flächen verbindet, der Döbel, C., Z.; — 2) der Tölpel, C.
-
2. túna, f. die Tonne, ( mont.): spustiti se po tuni, Frey. (Rok.); — iz nem.
-
tȗnja, f. der Kübel, Mur.- Cig., Jan., C., Trst. (Let.); bes. der Schmalzkübel, C.; — der Butterrührkübel, Št.- Valj. (Rad); — prim. nem. Tonne, C.
-
tuntráti, -ȃm, vb. impf. schwätzen, C.; — prim. tontrati.
-
1. tȗr, m. der Auerochs, Mur., Cig., Jan., nk.; = prabik, der Urstier (bos urus), evropski t. = zober, der Wisent (bos bison), ameriški t. = bizon (bos americanus), Erj. (Ž.).
-
túrati, -am, vb. impf. hin u. her stoßen, zerren, Cig.; — hs.
-
túrən, -rna, m. der Thurm; — iz nem.
-
túrjati se, -am se, vb. impf. rammeln (o zajcih), Mur., Cig.
-
tȗrji, adj. des Auerochsen: turji šestogubec, Levst. (Zb. sp.).
-
túrka, f. 1) = krompir, C., Banjščice- Erj. (Torb.); — 2) die Hundszahnwurz (erythronium dens canis), Cig., Medv. (Rok.).
-
túrkinja, f. 1) = krompir, Tolm.- M.; — 2) podolgovata, zdolaj bela smokva, od katere se jẹ́ samo gornja polovica, Bilje na reki Ipavi- Erj. (Torb.).
-
turláti, -ȃm, vb. impf. durchbohren, durchbeißen, C.; molj turla in vrta, Rez.- C.; — prim. it. torniare, drechseln. (?)
-
tȗrlej, m. = molj, Rez.- C.
-
túrnič, m. dem. turen; ein kleiner Thurm, Cig.; — die Weiselzelle, Gol.
-
tȗrščak, m. 1) der Winterlein; — 2) turščák = koruza, der Mais, Ip.- Erj. (Torb.); — 3) die Sammetblume (tagetes), SlGor.- C.
-
túrščica, f. = koruza, der Mais, der Kukuruz.
-
túrščičən, -čna, adj. Kukuruz-.
-
túrškov, adj., Levst. (Zb. sp.); pogl. turščičen.
-
tȗšək, -ška, m. ein schlechtes, leichtes Getreidekorn, vzhŠt.- C.; — tuški, das Hintergetreide, Mariborska ok.- C.
-
2. tútati, -am, vb. impf. 1) auf einem Horn blasen, tuten, düten, Cig.; — 2) (o grličjem petju); grlica ziblje in tuta, LjZv.
-
tȗtək, -tka, m. 1) der Gießschafftrichter, vzhŠt.- C.; — 2) der Rührkübeldeckel, Hal.- C.
-
2. tȗtka, f. eine kleine Münze, das Dütchen: der Schaupfennig, der Rechenpfennig, Cig.; die Spielmarke, Jan., SlN., Polj.; = stara desetica, BlKr.; — iz nem.
-
tvárən, -rna, adj. materiell, stofflich, Jan., Cig. (T.), Sen. (Fiz.), nk.
-
tvarína, f. die Materie, der Stoff, Cig., Jan., Cig. (T.), Sen. (Fiz.), nk.; (= Inhalt, Gegenstand): registratura po tvarinah, nach Materien, Levst. (Nauk).
-
tvȃrjati, -am, vb. impf. 1) bilden, erzeugen, Jan. (H.); — 2) wirken: zdravilo je začelo tvarjati, die Arznei wirkt, Dol.- Cig.
-
tvę́gati se, -am se, vb. impf. 1) wagen, aufs Spiel setzen: t. se česa, Mur., Cig., Jan.; t. se življenja, Cig.; vsega se t., V.-Cig.; — 2) entsagen: t. se česa, Guts.- Cig., Jan., M., Št.- C.; — prim. nem. entwegen, Mik. (Et.).
-
tvę́rhati, -am, vb. impf. kränkeln, vzhŠt., Fr.- C.; (govori se tudi: kvę́rhati, vzhŠt.- C.).
-
tvésti, tvézem, vb. impf. 1) binden, V.-Cig., Mik.; heften, knüpfen, Jan.; anhängen, anheften, Mur.; — t. se na koga, sich an jemanden hängen, V.-Cig., Gor.; t. se na izprijene ženske, Ravn.; — 2) albernes Zeug reden, M., Valj. (Rad); tako mi je tvezel, da me ušesa bole, Gor.; (v nekaterih virih napačno: tveziti).
-
tvǫ̑rba, f. die Bildung, Erj. (Som.), nk.; t. števil, die Zahlenbildung, Cel. (Ar.); — die Formation ( geol.), Cig. (T.).
-
tvórən, -rna, adj. schaffend, thätig, wirksam, Jan., Cig. (T.), C.; — schöpferisch, Jan., Cig. (T.); tvǫ̑rna sila, die schöpferische Kraft, nk.; — thätig, activ ( gramm.): tvorna oblika, Jan., Cig. (T.), nk.; — Erzeugungs-, erzeugend ( math.): tvorni krog, tvorni ulomek, tvorna prema, Cig. (T.).
-
tvorílọ, n. = torilo, die hölzerne Brotschüssel, Levst. (Zb. sp.); — die Käseform, Habd.- Mik., vzhŠt., Cig.; v tvorila vsajeni siri, in Formen geschlagene Käse, Šol.; — die Gießform, das Modell, Cig., Jan., Cig. (T.), Vrt.
-
tvorína, f. das Gebilde, Jan., Cig. (T.); das Erzeugnis, h. t.- Cig. (T.).
-
tvorı̑vọ, n. das Material, Cig. (T.), DZ.; der Bildungsstoff, das Protoplasma, Erj. (Som.).
-
tvorjénje, n. die Bildung: t. števil, die Zahlenbildung, Cel. (Ar.); t. pojma, die Construction des Begriffes, Cig. (T.).
-
u-, praef. 1) znači odmikanje: ent-, weg-; uiti, ubežati, uteči, ukrasti, urezati si šibo; — 2) iz nedovršnih glagolov dela dovršne: ubiti, ugasiti, ugledati, utopiti; — (po sedanji narodni izreki se ne da natanko razločiti od predpone v, ampak le po primerjanju drugih slovanskih jezikov in po pomenu; mnogokrat je pisava dvomna; besede, katerih ni najti pod u-, naj se iščejo pod v-).
-
ubàd, -báda, m. = ubod, der Stich, Levst. (Zb. sp.).
-
ubȃdati, -am, vb. impf. stechen; tuj golob ubada domačega, Gor.; — ( pren.) sticheln, mit Worten verletzen: Bog obvaruj, da bi s tem hotel koga ubadati! Levst. (Zb. sp.).
-
ubẹ̀g, -bẹ́ga, m. das Entfliehen, die Flucht, Mur., Cig., Jan., nk.; die Desertion, Cig., DZ.
-
ubẹ́liti, -im, vb. pf. weiß machen: u. platno, die Leinwand bleichen, Cig., Jan.; u. lase, die Haare grau machen, Cig.; velike skrbi zgodaj ubelijo lase, Mur.; — u. se, bleich, weiß werden: platno se ubeli, Cig., Jan.
-
ubę̑ra, f. 1) die Stimmung eines Musikinstrumentes, C.; — die Einrichtung: u. uka, C.; — 2) die Einfassung (am Kleide), C.; — die Kleiderfalte, vzhŠt.- C.
-
ubẹ́žən, -žna, adj. 1) flüchtig, Mur., Cig., Jan.; ubẹ̑žni kralj, Levst. (Zb. sp.); ubežen se klatiti, Ravn.; — 2) wortbrüchig, V.-Cig.
-
ubíjati, -am, vb. impf. ad ubiti; 1) erschlagen, todtschlagen; — 2) zerbrechen: u. steklenice, lonce; — u. si glavo s čim, sich mit einer Sache den Kopf zerbrechen; — 3) u. se, sich viel abmühen, sich viel plagen, sich stark anstrengen; u. se z delom; u. se z otroki; u. se po svetu, in der Welt sich herumplagen; ubijam se po svetu, kakor voda od kamena do kamena, Zv.; — 4) ubija se mi, ich leide Einbuße, V.-Cig.
-
ubijȃvstvọ, n. die Todtschlägerei, Z.
-
ubíranje, n. 1) das Stimmen (eines Musikinstrumentes), Cig., C., M., nk.; — 2) das Falten ( z. B. des Hemdes), M.
-
ubírati, -bı̑ram, vb. impf. ad ubrati; 1) entsprechend wählen o. einrichten, ordnen: previdnost božja ubira narodom usodo, Cig.; u. kaj po čem (nach etwas richten), Cig.; — in Einklang bringen, harmonisch stimmen: u. strune, zvonove; — u. se, harmonieren, Jan.; ineinander greifen: zobje pri mlinskem kolesu se ubirajo s cveki, Poh.; — 2) gewahr werden, bemerken, Jan.; — 3) falten, in Falten legen, Mur., Cig., Jan.; u. srajco, Mur.
-
ubı̑tək, -tka, m. der Abgang, der Verlust, die Einbuße, V.-Cig., Cig. (T.), DZ.; — stsl.
-
ubíti, ubı̑jem, vb. pf. 1) erschlagen, todtschlagen; s kolcem ga je ubil; ubila ga je strela; u. se, sich erschlagen; padel je s strehe in se ubil; — stechen (im Kartenspiel), Jan.; ( prim. rus. bitь); — 2) zerschlagen, brechen: u. kupico, lonec; u. se, zerbrechen ( intr.); lonec, zvon se je ubil; jajce se je ubilo; — 3) u. denarje, Geld verschleudern, verschwenden, C.; denar se ubije (schwindet), Z.; ves dobiček se ubije (geht verloren), Z.; veliko vina se ubije ( n. pr. s pretakanjem), Dol.; ubije se mi, ich leide Verlust, büße ein, V.-Cig.; — beseda se ubije vinjenemu človeku, da ne more več govoriti, Dol.; — 4) beschädigen: noge si u., C.; — oblačilo se ubije, das Kleid wird am Rande abgenützt, abgestoßen, Cig.; hlače si u., ubite hlače, Dol.; — schwächen: glavo si je z vinom ubil, ima od pijače ubito glavo, Levst. (Rok.); vino se je ubilo, der Wein ist ( z. B. durch das Fahren oder das Überschenken) matt geworden, ubito vino, Z., jvzhŠt.; — glas se ubije, die Stimme wird schwach, Z.; ubit glas, eine gebrochene Stimme, Z.
-
ublážiti, -im, vb. pf. mildern, mild stimmen, besänftigen, Cig., Jan., Cig. (T.), DZ.; u. um, srce, Cig. (T.); razburjeno srce mu ublaži zopet sladek mir, LjZv.
-
ubǫ̑g, adj. arm; u. s časnim blagom, arm an zeitlichem Gute, Ravn.- Mik.; u. z besedami, arm an Worten, Zora; u. pri pšenici, repi, penezih, u. pri pameti, C.; — ves ubogi dan, vso ubogo noč, den ganzen lieben Tag, die ganze liebe Nacht, C.; — ubogo malo, armselig wenig; ubogo oskrbljen, armselig versorgt, Krelj; — ( compar. ubožejši, Krelj).
-
ubọ̑gati, -am, vb. impf. ( pf.) = slušati: u. koga, jemandem folgen, gehorchen; kdor ne uboga, je brez Boga; kdor ne uboga, tepe ga nadloga; — to delo me uboga (geht mir gut vonstatten), vzhŠt.; — iz "bovgati" t. j. bołgati, ( Goriš.- Cv.); in to iz nem. folgen; prim. bogati.
-
ubóre, adj. indecl. pravilna oblika za navadno: bore, C.
-
ubǫ́rən, -rna, adj. arm: u. človek, Levst. (Zb. sp.); ärmlich, Jan., C.; — prim. boren.
-
ubósti, ubódem, vb. pf. einen Stich versetzen, stechen; u. koga s čim pod rebra, Dalm.; Vsacega ubode starji brat, Čb.- Valj. (Rad); u. se, sich stechen; — hineinstechen: u. iglo v kaj; — u. si kaj v glavo, sich etwas in den Kopf setzen, M.
-
ubǫ́žən, -žna, adj. 1) arm; — 2) Armen-; ubožni zavod, ubožna hiša; — Armuts-; ubožno izpričevalo.
-
ubrániti, -im, vb. pf. 1) vertheidigend behaupten; u. komu kaj: u. sovražniku deželo; — 2) mit Erfolg vertheidigen: u. koga, da ga ne pretepejo; — sich erwehren, sich vom Leibe halten; u. se koga, česa; ubranili smo se sovražnika; u. se čemu: u. se izkušnjavi, Trub.; u. se sovražniku, Jsvkr.; u. se nesreči, Navr. (Let.); Ni ubranil se prošnjam matere, Preš.; — 3) verwehren, verhindern: u. komu vhod v mesto, v hišo; ubranil sem mu, da ni šel z doma; — verhüten: to najbolj ubrani, da se ne širi bolezen; težko sem ubranil, da ga niso pretepli.
-
ubráti, -bérem, vb. pf. 1) in entsprechender Weise auswählen: ni mogel prave besede ubrati, er konnte nicht das rechte Wort finden, Jurč.; vsakemu je ubrala katero, da je ni brž pozabil, Glas.; u. jo komu po volji, es einem recht machen, Cig.; — u. si, ersinnen, C.; — entsprechend einrichten, in Einklang bringen: u. kaj po čem (nach etwas richten), Cig.; — vse ubrano imeti, alles schön geordnet haben, C.; — harmonisch stimmen; u. citre, zvonove; ubrane citre, ubrani zvonovi; ubrano petje, harmonischer Gesang; — ubran, rhythmisch, Cig. (T.); — u. katero, ein Musikstück aufspielen, einen Gesang anstimmen, Jan.; — 2) u. pot, den Weg nehmen, Levst. (Zb. sp.), Jurč., Erj. (Izb. sp.); u. pot pod noge, sich auf den Weg machen, Jurč., Zora; u. tek, den Lauf nehmen, Vrt.; — 3) gewahr werden, bemerken, ersehen, Jan.; izmed množice u. koga, Ig (Dol.); oči, precej široko odprte, nobene reči ne uberejo, Glas.; dobro sem bil njegov obraz v oči ubral, ich habe mir sein Gesicht gut angesehen, Jurč.; — 4) in Falten legen, falten, Mur., Cig., Jan.
-
ubrẹčkáti, -ȃm, vb. pf. ubrečkan = zamazan po obrazu, Podkrnci- Erj. (Torb.).
-
ubrísati, -brı̑šem, vb. pf. 1) wegwischen, abwischen; — 2) u. se, sich schnell klären (vom Weine), Cig., M.; vino se ubriše, ako natočeno hitro neha se peniti, Levst. (Zb. sp.), Dol.; ubrisan, geklärt, klar: ubrisano vino, Cig.; — sich schnell ausheitern (vom Himmel), Jan., M., Dol.; — ubrisane glave biti, einen hellen Kopf haben, Jurč.; — 3) u. koga, jemandem einen Schlag versetzen, Cig., M., Notr.; — 4) u. jo kam, irgendwohin enteilen, entfliehen, Cig., Jan., C.
-
ubríti se, -brı̑jem se, vb. pf. sich beim Rasieren verletzen, Cig., Gor.
-
ubrȗs, m. 1) der Schliff, Cig. (T.); — 2) das Handtuch, Ist.- Z.; ( prim. hs. ubrus, das Tüchel).
-
ubrȗsəc, -sca, m. dem. ubrus 2); das kirchliche Purificatorium, Z.
-
ubrúsiti, -im, vb. pf. 1) abschleifen; u. se, sich abschleifen; sich abwetzen; — 2) beim Schleifen verletzen, Jan. (H.).
-
ucẹ́liti, -im, vb. pf. ergänzen, Mur.; u. se, ganz werden, SlN.
-
ucẹ́niti, -im, vb. pf. 1) schätzen, C.; — 2) u. se, den Preis verlieren, im Preise fallen: žito se je ucenilo, Dol.; — 3) u. se, in Betreff des Preises übereinkommen, Blc.-C.
-
2. ȗckati, -am, vb. impf. = juckati, jauchzen, (vuck-) Mur.
-
učákati, -čȃkam, vb. pf. durch Warten seinen Zweck erreichen, erwarten; — erleben, erreichen; u. kaj ali česa; kaj smo vse učakali! u. visoko starost, Cig.; u. novega leta, spomladi; = u. se: u. se večera, SlN.
-
učásiti se, -čȃsim se, vb. pf. sich Zeit nehmen, Savinska dol.; sich (lange) aufhalten, SlN.
-
ȗčba, f. das Lehren, das Vortragen, Mur., Cig., Jan., Cig. (T.), DZ., Slom., nk.; — der Lehrgegenstand: vse učbe enega leta, DZ.; — die Lehrmethode, Mur., Cig., Jan., Cig. (T.), Ravn.- C.
-
účən, -čna, adj. 1) Lehr-, Unterrichts-, Mur., Cig., Jan., nk.; ȗčna knjiga, das Lehrbuch, učni jezik, die Unterrichtssprache, učni načrt, der Lehrplan, nk.; učni zakon, die Unterrichtsordnung, Levst. (Nauk); učna svoboda, die Lehr- und Lernfreiheit, nk.; — 2) gelehrig, Jarn., Cig., Jan., Vrt.; sijajni napredek učne in marljive mladeži, LjZv.; — 3) lehrbar, nk.
-
učenı̑ški, adj. Lehrer-: učeniška preizkušnja, Cv.
-
učésniti, -čę̑snem, vb. pf. 1) abreißen; u. vejo, koruzen strok; — u. se, abbrechen: veja se učesne; — 2) einen Schlag versetzen.
-
učíčati se, -am se, vb. pf. sich niedersetzen (v otročjem govoru), Polj.
-
učígati, -am, vb. pf. erlauern, erspähen, Rez.- C.
-
učíłən, -łna, adj. lehrend, Lehr-, Cig., nk.; učı̑łni listi, die Lehrbriefe ( z. B. der Apostel), Cig.; učilni pomoček, das Lehrmittel, Cig., Jan., nk.
-
učı̑łna, f. = učilnica 2): Stoji učilna zidana, Levst. (Zb. sp.).
-
učı̑łnica, f. 1) das Lehrzimmer, der Lehrsaal, Mur., Cig., Jan., nk.; — 2) die Lehranstalt, die Schule, Cig., Jan., nk.
-
učı̑łniški, adj. Schul-, nk.; u. zakon, die Unterrichtsordnung, učilniške knjige, die Schulbücher, Levst. (Nauk).
-
učílọ, n. 1) das Lehrmittel, Cig., Jan., Cig. (T.), Valj. (Rad), nk.; — 2) der Unterricht, Jan., C., Ben.- Mik.; — die Lehrmethode, Cig., Jan., C.; — die Abrichtung: junec je že dober za učilo, Gor.- DSv.
-
učı̑n, m. 1) die Begehung: greh iz učina, die Begehungssünde, Cig.; — 2) die Wirkung, Mur.- Cig., Jan., Cig. (T.), C., Zora.
-
učı̑nək, -nka, m. 1) die Wirkung, der Effect, Cig., Jan., Cig. (T.), C., kajk.- Valj. (Rad), nk.; — 2) pl. učinki = prečinki, občinki, C., Z.
-
učinı̑telj, m. der Verursacher, vzhŠt.- C.
-
učíniti, -čı̑nim, vb. pf. 1) thun, Mur., Jan., Mik., nk., vzhŠt.; bewirken, zuwege bringen, Cig., Jan.; — verüben, Mur., C.; — 2) u. komu, es jemandem anthun, ihn verhexen, C.; u. svinjam, da hirajo in crkajo, SlN.; učinjena bolezen, C.; — 3) = občiniti: u. žito, das Getreide durch Reitern reinigen, C.
-
učínjati, -am, vb. impf. ad učiniti; 1) thun, bewirken, Jan., nk.; — 2) = občinjati: durch Reitern reinigen, Dol.- Z.
47.101 47.201 47.301 47.401 47.501 47.601 47.701 47.801 47.901 48.001
Nova poizvedba
Pripombe
Na vrh strani