Pleteršnikov Slovensko-nemški slovar

s (72.339-72.438)


  1. tȗrji, adj. des Auerochsen: turji šestogubec, Levst. (Zb. sp.).
  2. túrka, f. 1) = krompir, C., Banjščice- Erj. (Torb.); — 2) die Hundszahnwurz (erythronium dens canis), Cig., Medv. (Rok.).
  3. túrkəc, -kca, m. neka goba, SlGor.- C.
  4. túrkinja, f. 1) = krompir, Tolm.- M.; — 2) podolgovata, zdolaj bela smokva, od katere se jẹ́ samo gornja polovica, Bilje na reki Ipavi- Erj. (Torb.).
  5. turláti, -ȃm, vb. impf. durchbohren, durchbeißen, C.; molj turla in vrta, Rez.- C.; prim. it. torniare, drechseln. (?)
  6. túrnič, m. dem. turen; ein kleiner Thurm, Cig.; — die Weiselzelle, Gol.
  7. túrničək, -čka, m. dem. turnič; das Thürmchen.
  8. turnīr, m. viteška bojna igra, suličba, das Turnier.
  9. túrniti, tȗrnem, vb. pf. stoßen, Cig., C., BlKr.; hs.
  10. turóbən, -bna, adj. betrübt, ogr.- Mik.; schwermüthig, melancholisch, Jan.; turoben človek, der Sauertopf, Št.- Cig.; — tudi: hs.; prim. it. turbo, trüb, C.
  11. turȏbnež, m. der Schwermüthige, Jan.; der Sauertopf, Jan.
  12. tȗrščak, m. 1) der Winterlein; — 2) turščák = koruza, der Mais, Ip.- Erj. (Torb.); — 3) die Sammetblume (tagetes), SlGor.- C.
  13. túrščica, f. = koruza, der Mais, der Kukuruz.
  14. túrščičevina, f. das Maisstroh, Jan., C.; (turščevna) Vrtov. (Km. k.).
  15. túrščina, f. das Maisstroh, C.
  16. túrščišče, n. das Maisfeld nach d. Ernte, Jan., C.
  17. túrškov, adj., Levst. (Zb. sp.); pogl. turščičen.
  18. túrškovina, f. = turščina, Cig., Svet. (Rok.).
  19. 1. tūš, m. die Tusche.
  20. 2. tūš, m. der Tusch (in d. Musik).
  21. tūšati, -am, vb. impf. tuschen, tuschieren, nk.
  22. tȗšək, -ška, m. ein schlechtes, leichtes Getreidekorn, vzhŠt.- C.; — tuški, das Hintergetreide, Mariborska ok.- C.
  23. tuševáti, -ȗjem, vb. impf. tuschen, mit Tusche behandeln, Jan., Cig. (T.); rus.
  24. túšiti, -im, vb. impf. 1) dämpfen, löschen: ogenj t., Fr.- C.; — 2) geheim halten: besedo, skrivnost t., Fr.- C.
  25. tùška, adv. soeben, Drežnica- Erj. (Torb.); pogl. točkaj.
  26. túta, f. 1) der Schmollende, Cig.; — der Mucker, die Muckerin, V.-Cig.; — = malobeseden človek, Gor.; — 2) der Tölpel, Dol.- M., Hip.- C.
  27. tútanje, n. das Schmollen, saure Mienen, Mur., V.-Cig., Ravn.- C.; vsa prisiljena žalost, vse kislo tutanje, Ravn.
  28. 1. tútati, -am, vb. impf. schmollen, mucken, V.-Cig.
  29. 2. tútati, -am, vb. impf. 1) auf einem Horn blasen, tuten, düten, Cig.; — 2) (o grličjem petju); grlica ziblje in tuta, LjZv.
  30. tȗtəc, -tca, m. der Mucker, Cig.; der Sauertopf, Cig.
  31. tȗtək, -tka, m. 1) der Gießschafftrichter, vzhŠt.- C.; — 2) der Rührkübeldeckel, Hal.- C.
  32. 1. tȗtka, f. ein stiller, muthloser Mensch, Polj.
  33. 2. tȗtka, f. eine kleine Münze, das Dütchen: der Schaupfennig, der Rechenpfennig, Cig.; die Spielmarke, Jan., SlN., Polj.; = stara desetica, BlKr.; — iz nem.
  34. tutljáti, -ȃm, vb. impf. = piskati, C.; prim. 2. tutati 1).
  35. tutnẹ́ti, -ím, vb. impf. = votlo bobneti, BlKr.- DSv.
  36. tutnjȃva, f. = bobnenje, Jan., BlKr.- DSv.
  37. tuzę̑məc, -mca, m. der Eingeborene, Cig. (T.), DZ.; rus.
  38. túžən, -žna, adj. traurig, kummervoll, Mur., C., nk.; hs.
  39. tvȃr, -ı̑, f. die Materie, der Stoff, Jan., h. t.- Cig. (T.), C., nk.
  40. tvárən, -rna, adj. materiell, stofflich, Jan., Cig. (T.), Sen. (Fiz.), nk.
  41. tvarína, f. die Materie, der Stoff, Cig., Jan., Cig. (T.), Sen. (Fiz.), nk.; (= Inhalt, Gegenstand): registratura po tvarinah, nach Materien, Levst. (Nauk).
  42. tvę́ganje, n. das Wagen, Mur.
  43. tvę́rhati, -am, vb. impf. kränkeln, vzhŠt., Fr.- C.; (govori se tudi: kvę́rhati, vzhŠt.- C.).
  44. tvę̑z, -ı̑, f. 1) der Streifen, die Borte: rdeča tvez v plahti, C.; — breite Spitzen in die äußere Seite der Frauenärmel eingenäht, C.; — 2) = pas, der Gürtel, Poh.- C.; — 3) das Holzband, Jan.
  45. tvę́za, f. 1) das Band, Zora; — 2) das Hängeseil, Jan.; — 3) pl. tveze = čipke, die Spitzen, Jan., C.; — 4) pl. tveze, eitles Geschwätz ( bes. etwas, was man einem anbinden will): Kr.- Valj. (Rad); to so tveze, Gor.- M.
  46. tvẹ́zati, -am, vb. impf. hängen: t. srce na kaj, das Herz an etwas hängen, Cig.
  47. tvę̑zba, f. die Anhänglichkeit: t. na časne reči, Ravn.- C.
  48. tvezẹ́ti, -ím, vb. impf. hangen, Mur.- Cig., Jan.; angebunden sein: vol tvezi, Jarn.
  49. tvọ́j, tvója, pron. dein: — bolj je tvoj, bolj se ga boj! = hütte dich vor den Verwandten!, Npreg.- Cig.
  50. tvójəc, -jca, m. einer der Deinigen, einer aus deiner Familie, C.; pomorimo tebe in tvojce, Ravn.
  51. 1. tvọ̑r, m. 1) das Gebilde, Jan., Cig. (T.), Cel. (Geom.), Žnid.; ( stsl.); — 2) der Blutschwär, der Furunkel, das Aas: t. se mi dela; t. predreti (aufbrechen); t. se je predrl; — 3) die Sperre, Jan.; — das Spundloch, C.
  52. 2. tvọ̑r, -rja, m., BlKr., DSv.; pogl. thor, dehor.
  53. tvọ́rav, adj. = tvorast, Jan.- C.
  54. tvǫ̑rba, f. die Bildung, Erj. (Som.), nk.; t. števil, die Zahlenbildung, Cel. (Ar.); — die Formation ( geol.), Cig. (T.).
  55. tvórən, -rna, adj. schaffend, thätig, wirksam, Jan., Cig. (T.), C.; — schöpferisch, Jan., Cig. (T.); tvǫ̑rna sila, die schöpferische Kraft, nk.; — thätig, activ ( gramm.): tvorna oblika, Jan., Cig. (T.), nk.; — Erzeugungs-, erzeugend ( math.): tvorni krog, tvorni ulomek, tvorna prema, Cig. (T.).
  56. tvoríłən, -łna, adj. gestaltend, bildend, Cig., Jan.; — schöpferisch, Cig., nk.
  57. tvorílọ, n. = torilo, die hölzerne Brotschüssel, Levst. (Zb. sp.); — die Käseform, Habd.- Mik., vzhŠt., Cig.; v tvorila vsajeni siri, in Formen geschlagene Käse, Šol.; — die Gießform, das Modell, Cig., Jan., Cig. (T.), Vrt.
  58. tvorína, f. das Gebilde, Jan., Cig. (T.); das Erzeugnis, h. t.- Cig. (T.).
  59. tvoríšče, n. = torišče, die Wirkungsstätte, die Stätte, Jan., SlN.- C.; t. pesnikove mladosti, SlN.
  60. tvorı̑təv, -tve, f. die Bildung: t. besed, die Wortbildung, Jan. (H.).
  61. tvoríti, -ím, vb. impf. 1) bilden, gestalten, Jan., Cig. (T.), nk., ( stsl.); — 2) t. se, eiterig werden (vom Furunkel), Hip.- C.
  62. tvorı̑vọ, n. das Material, Cig. (T.), DZ.; der Bildungsstoff, das Protoplasma, Erj. (Som.).
  63. tvorjénje, n. die Bildung: t. števil, die Zahlenbildung, Cel. (Ar.); t. pojma, die Construction des Begriffes, Cig. (T.).
  64. tvȓdka, f. 1) die Hartfrucht, das Nüsschen, Jan.; — 2) die Firma, nk.; ( hs.).
  65. tvrzúkati, -am, vb. impf. = tvrzati, SlGor.- C.; — prim. vrzukati.
  66. u-, praef. 1) znači odmikanje: ent-, weg-; uiti, ubežati, uteči, ukrasti, urezati si šibo; — 2) iz nedovršnih glagolov dela dovršne: ubiti, ugasiti, ugledati, utopiti; — (po sedanji narodni izreki se ne da natanko razločiti od predpone v, ampak le po primerjanju drugih slovanskih jezikov in po pomenu; mnogokrat je pisava dvomna; besede, katerih ni najti pod u-, naj se iščejo pod v-).
  67. ubàd, -báda, m. = ubod, der Stich, Levst. (Zb. sp.).
  68. ubȃdanje, n. das Stechen.
  69. ubȃdati, -am, vb. impf. stechen; tuj golob ubada domačega, Gor.; — ( pren.) sticheln, mit Worten verletzen: Bog obvaruj, da bi s tem hotel koga ubadati! Levst. (Zb. sp.).
  70. ubẹ̀g, -bẹ́ga, m. das Entfliehen, die Flucht, Mur., Cig., Jan., nk.; die Desertion, Cig., DZ.
  71. ubẹ́gati, -am, vb. impf. ad ubegniti; entfliehen, sich flüchten, Jan.
  72. ubẹ́gniti, -bẹ̑gnem, vb. pf. 1) entfliehen, sich flüchten; — 2) wortbrüchig werden, V.-Cig.
  73. ubẹ́liti, -im, vb. pf. weiß machen: u. platno, die Leinwand bleichen, Cig., Jan.; u. lase, die Haare grau machen, Cig.; velike skrbi zgodaj ubelijo lase, Mur.; — u. se, bleich, weiß werden: platno se ubeli, Cig., Jan.
  74. ubę̑ra, f. 1) die Stimmung eines Musikinstrumentes, C.; — die Einrichtung: u. uka, C.; — 2) die Einfassung (am Kleide), C.; — die Kleiderfalte, vzhŠt.- C.
  75. ubẹ́žanje, n. das Entfliehen, die Flucht, Mur., C.
  76. ubẹ́žati, -ím, vb. pf. entfliehen, sich flüchten; u. komu ali čemu; u. sovražniku, Ravn.; bridkosti u., Dalm.; peklu u., Schönl.- Valj. (Rad).
  77. ubẹ́žən, -žna, adj. 1) flüchtig, Mur., Cig., Jan.; ubẹ̑žni kralj, Levst. (Zb. sp.); ubežen se klatiti, Ravn.; — 2) wortbrüchig, V.-Cig.
  78. ubẹ̑žnik, m. der Flüchtling, Mur., Cig., Jan., C.; — der Deserteur, Cig., Jan.
  79. ubijáča, f. gorjača ubijača, der Todtschläger, C.
  80. ubijalíšče, n. die Schlachtbank (der Menschen), Cig.; — die Todtschlagsstätte, M., Jan. (H.).
  81. ubíjanje, n. 1) das Erschlagen, das Todtschlagen; — 2) das Brechen (von Glas, Thonwaren u. dgl.); — 3) die Mühe, die Plage, die Rackerei.
  82. ubíjati, -am, vb. impf. ad ubiti; 1) erschlagen, todtschlagen; — 2) zerbrechen: u. steklenice, lonce; — u. si glavo s čim, sich mit einer Sache den Kopf zerbrechen; — 3) u. se, sich viel abmühen, sich viel plagen, sich stark anstrengen; u. se z delom; u. se z otroki; u. se po svetu, in der Welt sich herumplagen; ubijam se po svetu, kakor voda od kamena do kamena, Zv.; — 4) ubija se mi, ich leide Einbuße, V.-Cig.
  83. ubijȃvəc, -vca, m. 1) der Todtschläger; der Mörder; — 2) die Flockenblume (centaurea), Josch.
  84. ubijȃvka, f. die Todtschlägerin.
  85. ubijeník, m. der Todtschläger, der Mörder, Meg., Dalm.; tak goljuf in ubijenik sta si brata, Bas.
  86. ubíranje, n. 1) das Stimmen (eines Musikinstrumentes), Cig., C., M., nk.; — 2) das Falten ( z. B. des Hemdes), M.
  87. ubírati, -bı̑ram, vb. impf. ad ubrati; 1) entsprechend wählen o. einrichten, ordnen: previdnost božja ubira narodom usodo, Cig.; u. kaj po čem (nach etwas richten), Cig.; — in Einklang bringen, harmonisch stimmen: u. strune, zvonove; — u. se, harmonieren, Jan.; ineinander greifen: zobje pri mlinskem kolesu se ubirajo s cveki, Poh.; — 2) gewahr werden, bemerken, Jan.; — 3) falten, in Falten legen, Mur., Cig., Jan.; u. srajco, Mur.
  88. ubíravəc, -vca, m. der Stimmer (musikalischer Instrumente), Cig., Jan.
  89. ubı̑tək, -tka, m. der Abgang, der Verlust, die Einbuße, V.-Cig., Cig. (T.), DZ.; stsl.
  90. ubíti, ubı̑jem, vb. pf. 1) erschlagen, todtschlagen; s kolcem ga je ubil; ubila ga je strela; u. se, sich erschlagen; padel je s strehe in se ubil; — stechen (im Kartenspiel), Jan.; ( prim. rus. bitь); — 2) zerschlagen, brechen: u. kupico, lonec; u. se, zerbrechen ( intr.); lonec, zvon se je ubil; jajce se je ubilo; — 3) u. denarje, Geld verschleudern, verschwenden, C.; denar se ubije (schwindet), Z.; ves dobiček se ubije (geht verloren), Z.; veliko vina se ubije ( n. pr. s pretakanjem), Dol.; ubije se mi, ich leide Verlust, büße ein, V.-Cig.; — beseda se ubije vinjenemu človeku, da ne more več govoriti, Dol.; — 4) beschädigen: noge si u., C.; — oblačilo se ubije, das Kleid wird am Rande abgenützt, abgestoßen, Cig.; hlače si u., ubite hlače, Dol.; — schwächen: glavo si je z vinom ubil, ima od pijače ubito glavo, Levst. (Rok.); vino se je ubilo, der Wein ist ( z. B. durch das Fahren oder das Überschenken) matt geworden, ubito vino, Z., jvzhŠt.; — glas se ubije, die Stimme wird schwach, Z.; ubit glas, eine gebrochene Stimme, Z.
  91. ubítje, n. das Erschlagen, Mur., Cig.
  92. ubívati, -am, vb. impf. = ubijati; 1) erschlagen, tödten, Mur., Ben.- Mik.; — 2) u. se s čim, sich mit einer Sache abmühen, plagen, Mühe haben, M.
  93. ublažíłən, -łna, adj. mildernd, euphemistisch, Cig. (T.).
  94. ublážiti, -im, vb. pf. mildern, mild stimmen, besänftigen, Cig., Jan., Cig. (T.), DZ.; u. um, srce, Cig. (T.); razburjeno srce mu ublaži zopet sladek mir, LjZv.
  95. ubòd, -bóda, m. der Stich, rana od uboda, die Stichwunde, Cig.
  96. ubodína, f. die Stichwunde, Cig.
  97. ubǫ̑g, adj. arm; u. s časnim blagom, arm an zeitlichem Gute, Ravn.- Mik.; u. z besedami, arm an Worten, Zora; u. pri pšenici, repi, penezih, u. pri pameti, C.; — ves ubogi dan, vso ubogo noč, den ganzen lieben Tag, die ganze liebe Nacht, C.; — ubogo malo, armselig wenig; ubogo oskrbljen, armselig versorgt, Krelj; — ( compar. ubožejši, Krelj).
  98. ubọ̑gati, -am, vb. impf. ( pf.) = slušati: u. koga, jemandem folgen, gehorchen; kdor ne uboga, je brez Boga; kdor ne uboga, tepe ga nadloga; — to delo me uboga (geht mir gut vonstatten), vzhŠt.; — iz "bovgati" t. j. bołgati, ( Goriš.- Cv.); in to iz nem. folgen; prim. bogati.
  99. ubogljìv, -íva, adj. = poslušen, folgsam, gehorsam.
  100. ubòj, -bója, m. der Todtschlag, Mur., Cig., Jan., Trub.- Mik., nk.

   71.839 71.939 72.039 72.139 72.239 72.339 72.439 72.539 72.639 72.739  



  Nova poizvedba      Pripombe      Na vrh strani


Strežnik Inštituta za slov. jezik Fr. Ramovša ZRC SAZU Iskalnik: NEVA